Cicha noc

Kolęda Cicha noc po raz pierwszy została wykonana przy akompaniamencie gitary, podczas pasterki 24 grudnia w 1818 roku w kościele św. Mikołaja w austriackim Oberndorfie koło Salzburga, a powstała z konieczności zaradzenia patowej sytuacji. Talent do improwizacji i determinacja, by wybrnąć z potrzasku zaowocowały kolędowym evergreenem śpiewanym na wszystkich kontynentach, w ponad 300 językach i dialektach świata.

Cofnijmy się w czasie o około 200 lat na Ziemię Salzburską. Wielkimi krokami zbliżało się Boże Narodzenie. W nowo powstałej parafii w Oberndorf młody wikary Joseph Mohr jest bardzo zafrasowany, bo okazało się, że kościelne organy są popsute. Najprawdopodobniej uszkodziły je myszy. Ambitny Joseph Mohr, nie chciał dopuścić do tego, by uroczysta pasterka odbyła się bez oprawy muzycznej. Wiedział, że wszyscy będą zawiedzeni, że to grozi klapą. Udał się do mieszkającego w Arnsdorf organisty Franza Grubera i poprosił go o napisanie melodii „na dwa głosy solowe, chór i gitarę” do swojego wiersza pt. Stille Nacht.

W jakich okolicznościach powstał ten wiersz? - Dwa lata wstecz, w miejscowości Mariapffar. Pewnej mroźnej nocy zimą 1816 roku Joseph Mohr został wezwany, by ochrzcić nowonarodzone dziecko. Istniało zagrożenie, że niemowlę umrze. Rodzina była bardzo biedna. W ubogiej izbie Mohr zastał matkę, która tuliła do siebie dziecko i uśmiechała się czule do niego. Ta scena pobudziła wyobraźnię empatycznego księdza. Skojarzył ją z wizerunkiem Maryi z Dzieciątkiem w stajence betlejemskiej i Cudem Narodzenia. Gdy wrócił na plebanię chwycił za pióro i dał wyraz swoim odczuciom w rymowanym wierszu. Podobno słowa same spływały na papier. Powodowany niezwykłym natchnieniem musiał być także twórca muzyki Franz Gruber, bo na skomponowanie melodii potrzebował tylko kilku godzin. Prawykonanie Cichej nocy miała miejsce w wigilijną noc 24 grudnia 1818. Wykonawcami byli tylko autorzy utworu. Mohr śpiewał tenorem i grał na gitarze, a Gruber wtórował mu basem. Pieśń łatwo wpadała do ucha i trafiła do serc parafian. “Cicha noc” stała się popularna w okolicy. Przez Tyrol, Berlin i Lipsk rozpoczęła się jej daleka droga aż do Nowego Świata. Do popularyzacji utworu przyczynił się wezwany do naprawy organów Carl Mauracher. Zlecenie wymagało wielokrotnych wizyt w Oberndorf. Podczas jednego z pobytów Mauracher miał okazję usłyszeć Stille Nacht i posługując się przenośnią: „wrócił z podróży służbowej z kolędą w teczce”. Dalszy przekaz odbywał się różnymi kanałami, często przez podanie ustne. W dzisiejszych realiach powiedzielibyśmy „z naruszeniem praw autorskich”, bo bez wymienienia nazwisk twórców. Dlatego autorstwo tej pięknej pieśni przypisywano różnym znanym muzykom. Przez jakiś czas domniemywano nawet, że utwór skomponował Wolfgang Amadeusz Mozart. Mówiono też, że po prostu spadła z nieba! Rękopis kolędy z 1816 roku napisany przez Joseph Mohra został odnaleziony przypadkiem w 1995 roku przez bibliotekarkę Renate Ebeling-Winkler. Odkrycie wywołało sporą sensację.

W Austrii Stille Nacht stała się elementem świątecznej tradycji. W dzielnicy Cicha Noc w Oberndorfie, na miejscu dawnego kościoła św. Mikołaja, stoi Kaplica Cichej Nocy. Na drzwiach widnieje napis: Pokój ludziom dobrej woli. W wigilijny wieczór przybywają do kaplicy ludzie ze wszystkich zakątków świata, by usłyszeć i zaśpiewać w wielu językach Cichą noc. W Poznaniu organizowane jest „Poznań Silent Night” - wspólne śpiewanie kolędy Cicha Noc w różnych językach. W święta Bożego Narodzenia, gdy tęsknota za domem rodzinnym szczególnie narasta, studiujący w Poznaniu obcokrajowcy mogą poczuć, że są integralną częścią społeczności akademickiej, a Poznaniacy otwarci i gościnni.

Polski przekład kolędy Stille Nacht zawdzięczamy kompozytorowi i chórmistrzowi Piotrowi Maszyńskiemu (1855-1934). Oryginał kolędy ma sześć zwrotek, przekład na język polski cztery.

Nie odmawiamy walorów historycznych i pejzażowych austriackiemu Oberndorf, ale dzisiejszy wpis o kolędzie Cicha Noc ilustrujemy zdjęciami z tegorocznej pasterki w Bazylice Mniejszej klasztoru oo. Franciszkanów w Kalwarii Pacławskiej na Podkarpaciu. Gdyby o północy, gdy zabrzmiały organy i popłynęły słowa kolędy „Wśród nocnej ciszy” był tam z nami Joseph Mohr – z pewnością nie oparłby się pięknu i wzruszeniu i w oka mgnieniu ułożyłby tekst o Mette w Kalwarii Pacławskiej. A Franz Xaver Gruber zasiadłby przy organach z 1858, które kosztem 2000 złotych reńskich wykonał organmistrz lwowski Roman Ducheński i huknąłby fortissimo takimi akordami, że nawet cesarze w Schönbrunnie by je usłyszeli, a myszy z kościoła św. Mikołaja w Oberndorf ochoczo wtórowały. Bo wprawdzie szkód narobiły, ale koniec z końców do sukcesu Stille Nacht walnie się przyczyniły.

• http://pozabiurem.pl/oberndorf-tam-gdzie-cicha-jest-noc/
• https://niemieckidasielubic.pl/cicha-noc-koleda-ktora-podbila-caly-swiat/
• https://www.salzburgerland.com/pl/cicha-noc-miejscowosci-oberndorf/
• https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2869027,cicha-noc-piesn-ktora-spadla-z-nieba
• https://www.polskieradio.pl/333/6460/artykul/284420,u-zrodel-cichej-nocy-najslynniejszej-koledy-na-swiecie