Czartoryscy w Wiedniu

O obecności polskiego rodu książęcego Czartoryskich we Wiedniu przypomina ulica Czartoryskigasse znajdująca się w prestiżowej osiemnastej dzielnicy Wiednia Währing. Po sąsiedzku, ongiś na przedmieściach Wiednia, wśród pól i winnic w Weinhaus Czartoryscy posiadali swój pałac. Ks. Konstanty Adam Czartoryski osiedlił się tutaj po upadku powstania listopadowego. Z czasem dom stał się ośrodkiem życia kulturalnego i artystycznego, szczególnie dla przyjeżdżających tutaj Polaków. Czartoryscy zorganizowali domowy teatr, Konstanty urządzał modne w tym czasie kwartety smyczkowe. W pałacu koncertowali m.in. Hector Berlioz i Franciszek Liszt – propagator i miłośnik polskiej kultury. Rezydencja w Weinhaus odegrała dużą rolę dyplomatyczną. Stąd książę dyskretnie dział na rzecz spraw polskich i interweniował u austriackich władz.

Po śmierci księcia w 1860 r. w wiedeńskim pałacu rezydował jego syn ks. Jerzy Czartoryski– poseł do sejmu krajowego (Sejmu Krajowego Królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim) i członek Izby Panów Herrenhaus austriackiego parlamentu, działacz oświatowy. Od 1866 r. drugą jego rezydencją był pałac w Wiązownicy znajdującej się kilkanaście kilometrów od Jarosławia. W Weinhaus przyszedł na świat ks. Witold, który spędził tu wraz z siostrą Wandą dzieciństwo. Po ukończeniu Gimnazjum Państwowego w Jarosławiu odbył rok studiów filozoficznych i 3 lata w Akademii Rolniczej w Wiedniu. Po osiedleniu się w Pełkiniach w powiecie jarosławskim, których Czartoryscy byli właścicielami od 1753 r., włączył się aktywnie w życie społeczne, gospodarcze, polityczne najpierw Galicji, potem II Rzeczypospolitej. Był posłem do Galicyjskiego Sejmu Krajowego, zasiadał w wiedeńskiej Izbie Panów i był senatorem w niepodległej Polsce.

Pałac w Weinhaus w 1912 r. został odkupiony od Czartoryskich przez władze Wiednia w związku z planowaną regulacją ulic rozrastającej się stolicy Austrii. Wyposażenie pałacu i zbiory zostały przewiezione do Pełkiń, część mebli znalazła się potem m. in. we Lwowie w pałacu Dzieduszyckich na Kurkowej, gdzie ks. Witold mieszkał w czasie trwającej kadencji sejmu. Pałac w Weinhaus istnieje dziś tylko na rycinach i zdjęciach, bo został rozebrany w 1957 r.